Tussen de 76 en 92 procent van de mensen met MS geeft aan te kampen te hebben met vermoeidheid. De vermoeidheid beperkt hen in het dagelijks functioneren. Het wordt als één van de meest hinderlijke symptomen ervaren. Vermoeidheid kan tijdens het gehele ziekteproces voorkomen en is niet te verklaren vanuit de ernst van de neurologische beperkingen. Er valt onderscheid te maken tussen primaire en secundaire vermoeidheid. Primaire vermoeidheid is toe te schrijven aan het ziekteproces. Secundaire vermoeidheid wordt veroorzaakt door bijdragende factoren, bijvoorbeeld een depressie, medicatie of infectie. 

Oefentherapie bij vermoeidheid

De Nederlandse richtlijn multiple sclerose geeft aan om voor de behandeling van vermoeidheid fysieke training als behandeling met de patiënt te bespreken. Denk hierbij aan training van uithoudingsvermogen en gemengde kracht- en conditietraining. Hoe vermoeidheid ontstaat en hoe oefentherapie de vermoeidheid beïnvloedt, is nog niet duidelijk.

“Vermoedelijk spelen meerdere factoren een rol. Door oefentherapie kunnen veranderingen optreden in het hart- en vaatsysteem, de stofwisseling, het afweersysteem en de hormoonhuishouding. Indirect kan oefentherapie een positieve invloed hebben op de fitheid, mentale gezondheid, slaapproblemen en het zelfvertrouwen. Met het onderzoek willen we wetenschappelijke bewijs voor het toepassen van oefentherapie bij vermoeidheid bij mensen met MS updaten en samenvatten. Dit doen we op een systematische manier, door middel van een Cochrane review”, legt dr. Marc Rietberg uit.

Cochrane review

Het team heeft in 2015 een Cochrane review uitgevoerd met de titel: ‘Oefentherapie voor vermoeidheid van patiënten met multiple sclerose’. Uit dit onderzoek bleek dat oefentherapie veilig aan mensen met MS kan worden voorgeschreven. Oefentherapie, in het bijzonder training van uithoudingsvermogen of gemengde kracht- en conditietraining zou zelf-gerapporteerde vermoeidheid kunnen verminderen.

“We concludeerden ook dat het verrichte onderzoek belangrijke methodologische en conceptuele tekortkomingen liet zien. Studies includeerden niet expliciet mensen die bij aanvang van de studie vermoeidheidsklachten hadden, de therapie was veelal niet specifiek gericht op vermoeidheid en studies beschouwden vermoeidheid vaak niet als primaire uitkomstmaat. Daardoor konden we met onvoldoende zekerheid zeggen dat oefentherapie inderdaad werkt voor het verbeteren van de vermoeidheid, welk type oefentherapie mogelijk effectiever is, of voor welke doelgroep oefentherapie het meest geschikt is. Ook konden we geen conclusies trekken over de langetermijneffecten van oefentherapie bij vermoeidheid.”

Update Cochrane review

In dit vervolgonderzoek krijgt de review uit 2015 een update. En dat is belangrijk volgens dr. Marc Rietberg. “Enerzijds omdat MS-gerelateerde vermoeidheid veel voorkomt en grote impact heeft op het dagelijks leven van mensen met MS. Anderzijds omdat er in de afgelopen jaren veel nieuwe onderzoeken naar vermoeidheid en oefentherapie zijn verschenen.

“De nieuwe onderzoeken nemen we mee om actuele uitspraken te kunnen doen over bewijslast ten aanzien van de werking van oefentherapie bij MS-vermoeidheid. We hopen dat dit leidt tot een verdere nuancering van de behandelrichtlijnen met nieuwe en specifiekere adviezen voor in de praktijk”. Ook zullen de onderzoekers samen met het Nationaal MS Fonds praktische handvatten ontwikkelen voor zowel de behandelaar als de MS-patiënt.”

Het onderzoek is gestart in 2022 en duurt 18 maanden. Op dit moment is de literatuur search voltooid waar er 1227 artikelen zijn gescreend. De onderzoekers zijn nu bezig met deze resultaten verwerken. Het Nationaal MS Fonds financiert €45.895. De overige kosten worden gefinancierd door de afdeling Revalidatiegeneeskunde van het Amsterdam UMC.

Fotografie: Sandra Reeb ©